Vijf jaar na de #MeToo-beweging: wat heeft het voor Nederland betekend?

#MeToo – wat is dat ook alweer?

Op 15 oktober 2017 schreef actrice Alyssa Milano op Twitter: “Als alle vrouwen die seksueel zijn misbruikt hun status zouden veranderen in ‘Me Too’, krijgen we een idee van de omvang van het probleem”. De hashtag ging viral. Nog geen vierentwintig uur na de tweet van Milano hadden 4,7 miljoen mensen #MeToo gedeeld. Een gigantische hoeveelheid vrouwen en mannen traden naar buiten met hun verhaal over seksueel misbruik. Het was het begin van wat nu de #MeToo-beweging heet.

Aanleiding voor de Tweet waren de aantijgingen aan het adres van de invloedrijke Amerikaanse producer Harvey Weinstein. Hij zou meerdere vrouwen hebben aangerand en hebben gedwongen tot seks. Daarop volgde een stroom aan berichten van machtsmisbruik en seksueel geweld in de filmwereld in Hollywood.

De vrouw achter MeToo

De term ‘me too’ werd oorspronkelijk in 2006 bedacht door Amerikaanse activiste Tarana Burke. Een jong meisje vertrouwde haar in het geheim toe dat haar vader haar seksueel misbruikte. Burke, zelf ook slachtoffer van seksueel misbruik, bracht haar naar een vertrouwenspersoon, maar had naderhand spijt. Ze zou willen dat ze simpelweg tegen het meisje had gezegd: “me too” – en haar het gevoel had gegeven dat ze niet alleen was.

De betekenis van MeToo: breder dan alleen seksueel geweld

De betekenis van Me Too is letterlijk ‘ik ook’. Met deze simpele uitspraak laten slachtoffers van seksueel misbruik weten zich te herkennen in de verhalen van anderen. Wie de hashtag #MeToo in een bericht gebruikt – met name op social media – geeft hiermee aan te maken te hebben gehad met seksuele intimidatie, aanranding of misbruik.

De #MeToo-beweging gaat niet alleen over strafbare feiten. Ook andere vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag worden hiermee aan de kaak gesteld. Denk aan iemand naroepen op straat, expres té dichtbij iemand gaan staan of de klassieke tik op de bil in de kroeg. Het zijn allemaal dingen waardoor het doelwit zich onveilig en geïntimideerd kan voelen. Uit cijfers van het CBS blijkt dat twee op de drie vrouwen ooit te maken krijgt met straatintimidatie. En toch is het nog steeds niet strafbaar.

Mannen zijn vaker slachtoffer dan gedacht

Hoewel de focus van #metoo vaak op vrouwen ligt, is dat niet helemaal terecht. Ook mannen krijgen, niet zelden, te maken met vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarbij zijn zowel vrouwen als mannen dader. Zo is 1 op de 25 Nederlandse mannen ooit verkracht en kreeg drie op de tien mannen met één of meerdere vormen van niet-fysiek grensoverschrijdend gedrag te maken.

Binnen de lhbti-gemeenschap ligt dit cijfer nog hoger: 25% van de homoseksuele en biseksuele mannen ervaren seksueel geweld, elk jaar. 1 op de 3 mannen praat nooit over hun ervaring. Zij voelen zich vaak niet gesteund door de community en door hun omgeving. Dit vergoot de drempel om eerlijk te durven zeggen: ‘Me too’. Lees in dit interview met de oprichter van Stichting Men as Well meer over seksueel geweld binnen de lhbti gemeenschap.

De Vlaamse seksuoloog Alexander Witpas lanceerde in 2021 een platform speciaal voor mannen die slachtoffer zijn van seksueel geweld. Witpas hoopt dat de misbruikverhalen die op de site te vinden zijn (h)erkenning bieden voor mannen – en hen laat zien dat ze er niet alleen voor staan. Zodat ook meer mannen durven te zeggen “me too”.

De Nederlandse versie van #MeToo

Inmiddels kent Nederland haar eigen #MeToo-schandaal. Een aflevering van BOOS – een BNNVARA-programma op YouTube –  bracht misstanden bij The Voice of Holland aan het licht. Zo werd de invloedrijke bandleider beschuldigd van seksueel wangedrag en gaf één van de deelneemsters aan verkracht te zijn door haar zangcoach. Het gevolg was een stroom aan reacties vanuit onder andere de media- en cultuursector.

Naar aanleiding van meerdere kwesties van seksueel geweld binnen de branche, werd in 2018 meldpunt Mores opgericht. Hier kunnen mensen die werkzaam zijn in de sector terecht met klachten over of gerelateerd aan seksueel geweld. In de eerst drie dagen na de BOOS-uitzending over het Voice-schandaal kwamen er bij meldpunt Moris 97 meldingen binnen. Dat zijn er net zoveel als in hele jaar 2021.

Wat heeft MeToo ons opgeleverd?

De #MeToo-beweging lijkt een blijvende verschuiving teweeg te hebben gebracht in de mate waarin we over dit onderwerp praten en de overtuigingskracht die nodig is om geloofwaardig te worden geacht. In Nederland heeft het schandaal rondom The Voice op dat gebied ook een grotere rol gespeeld. Tijdens het The Voice-schandaal waren de pijlen van heel Nederland gericht op de vermeende daders, níet op de slachtoffers.

Journalist en publicist Hasna el Maroudi gaf al aan dat er dankzij MeToo met name op het gebied van bewustwording veel winst is behaald. In een interview met NOS zei ze: “Daarvoor waren veel mannen zich er niet van bewust dat sommige vrouwen zich buiten niet veilig voelen, dat er momenten zijn dat ze zich op straat beschermen door hun sleutels tussen hun vingers te stoppen. Mannen wisten wel dat dat gebeurde, maar niet op welke schaal.”

Meer begrip voor online disclosure

Ook het taboe dat op online disclosure – het online delen van je eigen misbruikverhaal – rust, lijkt af te nemen. Het platform WTFFF!?, dat wij ontwikkelden vóór en samen met jongeren, is een voorbeeld van een initiatief dat daar aan probeert bij te dragen. Met succes: al honderden jongeren deelden hun verhaal.

Slachtoffers delen hun verhaal met seksueel misbruik om uiteenlopende redenen. Eén daarvan is in een zoektocht naar gerechtigheid en veroordeling van de daders. Daar valt helaas nog veel winst te behalen. Want hoewel slachtoffers doormiddel van online disclosure vaker op zoek gaan naar gerechtigdheid en de zedenpolitie druk is met het aantal meldingen, blijft een daadwerkelijke berechting vaak uit. Dat komt omdat het in dit soort zaken doorgaans lastig blijkt om harde bewijslast tegen de dader te vinden